ΜΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ

ISMAIL KADARE

Η ΝΥΧΤΑ ΤΗΣ ΣΦΙΓΓΑΣ

Όλος ο κόσμος τρέμει μπροστά μου. Κανένας όμως δε φαντάζεται πόσο τρέμω εγώ η ίδια.

Η αγωνία μου αρχίζει μόλις το πρώτο πέπλο της νύχτας πέσει πάνω στην πεδιάδα. Κάθε ίσκιος με ανθρώπινο σχήμα που πλανιέται στο βάθος με τρομοκρατεί, είτε τον προκαλούν τα σκοτάδια, είτε το φεγγαρόφωτο, είτε κάποιο πλάσμα ζωντανό. Ο καταραμένος φόβος πως ο ίσκιος αυτός μπορεί ν' ανήκει στον άνθρωπο που έρχεται σε μένα με τη μοιραία ερώτηση στην οποία δε θα μπορέσω ν' απαντήσω, με πετρώνει.

Ποτέ δεν είχα σκεφτεί ότι ο τρόμος που προξενώ θα πληρωνόταν με το ίδιο νόμισμα. Είμαι μάλιστα σίγουρη ότι ο φόβος που αισθάνομαι είναι πιο βαθύς από το φόβο που εμπνέω. Μπορεί να φαίνεται απίστευτο, είναι ωστόσο δυστυχώς αληθινό. Ενώ η δική τους αγωνία έχει μια μόνο πηγή, η δική μου μπορεί να προκληθεί από οτιδήποτε. Και τίποτα δεν είναι πιο φρικτό από μια ανησυχία που αγνοείς την αιτία της, από μια αγωνία που δεν έχει όνομα. Οι άνθρωποι με αποκαλούν Σφίγγα, κι εννοούν "πλάσμα ασφυκτικό". Πιστεύουν ειλικρινά πως εγώ τους καθιστώ ανίκανους να απαντήσουν στο αίνιγμα. Στην πραγματικότητα, οι ερωτήσεις που τους θέτω είναι πολύ κοινότοπες, αλλά όσα έχουν ακούσει για μένα τους τρομοκρατούν τόσο πολύ που, πριν καν απευθυνθώ σ' αυτούς, μπερδεύονται μες στα ίδια τους τα λόγια, πνίγονται, χάνουν όλη τη δύναμή τους.

Ποτέ, το αντιλαμβάνεσαι εύκολα, δεν τους περνάει απ' το νου να με ρωτήσουν αυτοί, όπως έχει συνομολογηθεί στην αρχική συμφωνία που με καθιέρωσε ως σφίγγα τους. Και όμως αυτή ήταν η βάση της συμφωνίας μας : θα είχα το δικαίωμα να τους τιμωρώ εάν δεν απαντούσαν στις ερωτήσεις μου και αντιστρόφως, θα είχαν το δικαίωμα να με ρωτήσουν και, εάν δεν έπαιρναν καμμία απάντηση, να μου επιβάλουν μία ποινή.

Σιγά-σιγά, αυτό το δεύτερο ενδεχόμενο παραμερίστηκε (η εκδίκησή μου, με την πρώτη τους παρόρμηση να εφαρμόσουν αυτή τη συμφωνία, έφερε αποτέλεσμα) και παρέμεινε πλέον μόνον το δικό μου δικαίωμα να τους υποβάλλω ερωτήσεις και να τους τιμωρώ.

Ωστόσο, μολονότι δεν ασκούν εδώ και πολύν καιρό αυτό το δικαίωμα, τίποτα δε δείχνει πως το έχουν λησμονήσει. Γνωρίζω πολύ καλά πως η ανάμνηση της αρχικής μας συμφωνίας μεταδίδεται από στόμα σε στόμα. Ακόμα κι αν κανείς μέχρι τούτη τη μέρα δεν την έχει εφαρμόσει, η ιδέα της εξακολουθεί να ζει μέσα στους ανθρώπους. Και όταν μια ιδέα παραμένει ζωντανή, αργά ή γρήγορα καρποφορεί.

Όλα αυτά μου έρχονται πάλι στο νου καθώς πλησιάζει το σκοτάδι. Παρά τις προσπάθειές μου, δεν μπορώ να πάψω να φαντάζομαι τον πρώτο άνθρωπο που, κατανικώντας το φόβο του, θα έρθει να μου υποβάλει μια ερώτηση. Όποια κι αν είναι, μαντεύω από τώρα πως θα με παραλύσει και δε θα μπορέσω να την απαντήσω. Και η σιωπή μου θα σημαδέψει την απαρχή της καταστροφής μου.

Η πτώση μου δεν θα είναι ίσως ακαριαία όπως η αστραπή, αλλά αυτή είναι μια πενιχρή παρηγοριά. Στην πραγματικότητα, μια αργή πτώση είναι πιο απελπιστική. Η φήμη της θα διαδοθεί από στόμα σε στόμα και θα με κλονίσει πιο πολύ από έναν σεισμό, θα διαβρώσει τα θεμέλιά μου. Και όταν οι μελλοντικές γενιές θα θυμούνται την ιστορία μου, επειδή το ανθρώπινο πνεύμα έχει την τάση να συμπυκνώνει τα γεγονότα, θα περιορίσουν τη μακριά περίοδο της παρακμής μου σε λίγες σύντομες στιγμές. Θα προτιμούσα την αιφνίδια κατάρρευση από τούτο το ύπουλο μαρτύριο, αυτό όμως, όπως και πλήθος άλλα πράγματα, δεν εξαρτάται από μένα.

Οι ίσκιοι του λυκόφωτος πυκνώνουν. Μαζί με την παγωνιά της νύχτας, μια αγωνία το ίδιο παγερή με διαπερνάει αδιάκοπα. Είναι η αγωνία που μόνη μου προκάλεσα με τη σκέψη μου πως όσο θα δυνάστευα τους ανθρώπους, τόσο θα απελευθερωνόμουν εγώ. Η μοίρα θέλησε το αντίθετο.

ISMAIL KADARE

Από το βιβλίο Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ & ΑΛΛΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ,

Μετάφραση ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΣΑΡΑΦΕΙΔΟΥ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ του ΕΙΚΟΣΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ, 1996